1) Ο Smith ουσιαστικά με το παράδειγμα του αόρατου χεριού είπε το εξής: Όταν το άτομο επιδιώκει την ιδιοτέλεια του, προωθεί με άμεσο τρόπο το καλό της κοινωνίας. Στα πρώτα μαθήματα μικροοικονομίας μαθαίνουμε ότι κοινωνική συνάρτηση (ευημερίας) δεν μπορεί να υπάρξει, διότι για τον καθένα οι ωφέλειες είναι διαφορετικές. Αυτό ουσιαστικά το διατυπώνει ο γιός του James Mill (πατέρας του ωφελιμισμού), ο John Stuart Mill ήδη από τον 18ο αιώνα. Μόνο αυτό το γεγονός καταρρίπτει την οπτική του Smith. Αν δεν μπορούμε να συζητάμε για το κοινωνικό καλό… δεν έχει νόημα να συζητάμε για το αόρατο χέρι.
Παρόλα τα παραπάνω, ας υποθέσουμε ότι ο John Stuart Mill λέει μπούρδες και τελικά υπάρχει κάτι που μπορούμε να το ονομάσουμε κοινωνικό καλό, τότε:
2) [Για αυτό δεν είμαι σίγουρος] Αν διαβάσεις Arrow και Debreu θα διαπιστώσεις πως απέδειξαν ότι δεν μπορεί με την ωφελιμιστική θεωρία να αποδειχτεί κάποια ισορροπία στις αγορές. Έτσι εξ αρχής δεν μπορούμε να φτάσουμε σε μια ισορροπία με που να μεγιστοποιεί το κοινωνικό καλό (κοινωνική ευημερία)! Δηλαδή ακόμα κι αν υπήρχε το κοινωνικό καλό, δεν μπορούμε να βρούμε κάποια ισορροπία γιατί απλούστατα δεν υπάρχει.
2) [Για αυτό δεν είμαι σίγουρος] Αν διαβάσεις Arrow και Debreu θα διαπιστώσεις πως απέδειξαν ότι δεν μπορεί με την ωφελιμιστική θεωρία να αποδειχτεί κάποια ισορροπία στις αγορές. Έτσι εξ αρχής δεν μπορούμε να φτάσουμε σε μια ισορροπία με που να μεγιστοποιεί το κοινωνικό καλό (κοινωνική ευημερία)! Δηλαδή ακόμα κι αν υπήρχε το κοινωνικό καλό, δεν μπορούμε να βρούμε κάποια ισορροπία γιατί απλούστατα δεν υπάρχει.
Αλλά κάνω πάλι τα στραβά μάτια και λέω Οκ, ας υποθέσουμε ότι και ο Mill και ο Arrow και ο Debreu γράφουν ασυναρτησίες και ότι υπάρχει κάτι που μπορούμε να το ονομάσουμε κοινωνικό καλό και ότι υπάρχει μια ισορροπία το μεγιστοποιεί το κοινωνικό καλό, τότε:
3) Τότε έχουμε τον Beer (1992) που λέει ότι το μεγαλύτερο θύμα της οικονομικής σκέψης είναι πως πιστεύουμε ότι μέσα από την απληστία [Creed of greed], γεννιέται το κοινωνικό καλό. Πράγματι, σε μια κοινωνία που επιδιώκουν όλοι το ατομικό τους συμφέρον μόνο κακοήθη ανάπτυξη μπορεί να υπάρξει και αυτό το παρατηρούμε παντού στις μέρες μας. Δεν ενδιαφέρει σε κανέναν το «κοινωνικό καλό» αλλά το πώς θα βγάλουν κέρδος.
Π.χ. Αν είσαι μια φαρμακοβιομηχανία στις μέρες μας και κάνεις έρευνα για νέα φάρμακα κατά του AIDS, αν μετά την έρευνα, οι ερευνητές σου έχουν βρει ένα φάρμακο που θεραπεύει αμέσως την ασθένεια με μία δόση του φαρμάκου και ένα άλλο φάρμακο το όποιο μπορεί να κρατήσει τον ασθενεί για πολλά χρόνια ζωντανό, αν πίνει το φάρμακο αυτό σε καθημερινή βάση. Ποιο φάρμακο νομίζετε θα διάλεγε η εταιρία να διοχετεύσει στην αγορά; Μήπως αυτό, από το όποιο θα έχει εξαρτημένο ένα καταναλωτή για εφόρου ζωή, γιατί θα αποκομίσει από αυτόν τον μέγιστα κέρδη; [Υπάρχουν πάρα πολλά αντίστοιχα παραδείγμα]
Αφού δεν μπορούμε να τοποθετήσουμε κάπου σε ένα διάγραμμα το «κοινωνικό καλό», αφού δεν μπορούμε να ορίσουμε το ίδιο το κοινωνικό καλό, συν το γεγονός ότι πλέον όλο και περισσότεροι επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι ο ανταγωνισμός δεν οδηγεί στο κοινωνικό καλό, ποιος ο λόγος να αναφερόμαστε συνέχεια σε μια φράση του Smith; Επίσης πλέον δεν υπάρχει λόγος να ασχολούμαστε με την ωφελιμότητα και σε λίγο χρόνο, μόλις εκσυγχρονιστούν τα βιβλία των Οικονομικών ή πεθάνουν όσοι καθηγητές μας στα αμφιθέατρα ανακυκλώνουν αυτά που διδάχτηκαν πριν 30 χρόνια, θα διαπιστώσετε ότι η θεωρία της ωφέλεια είναι ήδη νεκρή.
3) Τότε έχουμε τον Beer (1992) που λέει ότι το μεγαλύτερο θύμα της οικονομικής σκέψης είναι πως πιστεύουμε ότι μέσα από την απληστία [Creed of greed], γεννιέται το κοινωνικό καλό. Πράγματι, σε μια κοινωνία που επιδιώκουν όλοι το ατομικό τους συμφέρον μόνο κακοήθη ανάπτυξη μπορεί να υπάρξει και αυτό το παρατηρούμε παντού στις μέρες μας. Δεν ενδιαφέρει σε κανέναν το «κοινωνικό καλό» αλλά το πώς θα βγάλουν κέρδος.
Π.χ. Αν είσαι μια φαρμακοβιομηχανία στις μέρες μας και κάνεις έρευνα για νέα φάρμακα κατά του AIDS, αν μετά την έρευνα, οι ερευνητές σου έχουν βρει ένα φάρμακο που θεραπεύει αμέσως την ασθένεια με μία δόση του φαρμάκου και ένα άλλο φάρμακο το όποιο μπορεί να κρατήσει τον ασθενεί για πολλά χρόνια ζωντανό, αν πίνει το φάρμακο αυτό σε καθημερινή βάση. Ποιο φάρμακο νομίζετε θα διάλεγε η εταιρία να διοχετεύσει στην αγορά; Μήπως αυτό, από το όποιο θα έχει εξαρτημένο ένα καταναλωτή για εφόρου ζωή, γιατί θα αποκομίσει από αυτόν τον μέγιστα κέρδη; [Υπάρχουν πάρα πολλά αντίστοιχα παραδείγμα]
Αφού δεν μπορούμε να τοποθετήσουμε κάπου σε ένα διάγραμμα το «κοινωνικό καλό», αφού δεν μπορούμε να ορίσουμε το ίδιο το κοινωνικό καλό, συν το γεγονός ότι πλέον όλο και περισσότεροι επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι ο ανταγωνισμός δεν οδηγεί στο κοινωνικό καλό, ποιος ο λόγος να αναφερόμαστε συνέχεια σε μια φράση του Smith; Επίσης πλέον δεν υπάρχει λόγος να ασχολούμαστε με την ωφελιμότητα και σε λίγο χρόνο, μόλις εκσυγχρονιστούν τα βιβλία των Οικονομικών ή πεθάνουν όσοι καθηγητές μας στα αμφιθέατρα ανακυκλώνουν αυτά που διδάχτηκαν πριν 30 χρόνια, θα διαπιστώσετε ότι η θεωρία της ωφέλεια είναι ήδη νεκρή.
Ρ. Α.
